Czym jest mobbing w pracy i jak na niego reagować?

Mobbing to bardzo krzywdzące i niestety wciąż jeszcze spotykane działania na polskim rynku pracy. Na szczęście wzrasta społeczna świadomość dotycząca tego zjawiska oraz powszechnie wdrażane są procedury mające zapobiegać występowaniu mobbingu w pracy. Czym jest mobbing, jak go rozpoznać i jak na niego reagować?

Mobbing — definicja mobbingu w pracy

Pojęcie mobbingu figuruje w Kodeksie pracy. Z przepisów prawa wynika, że zjawisko to oznacza “działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”. 

Definicję tego zjawiska opracowała również Międzynarodowa Organizacja Pracy. Wynika z niej, że mobbing to “obraźliwe i mściwe zachowanie, wyrażające się poprzez okrutne, złośliwe i upokarzające usiłowania zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników, którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia. Mobbing zawiera w sobie bezustanne negatywne uwagi lub krytykę, izolowanie osoby od kontaktów społecznych, plotkowanie lub rozpowszechnianie fałszywych informacji”. 

Mobbing — co to jest w praktyce? Jak rozpoznać mobbing?

Ścisłe zdefiniowanie zjawiska mobbingu jest o tyle problematyczne, że krzywdzące zachowania mogą przybierać przeróżne formy. Często nie są to na przykład, wyłącznie oczywiste do sklasyfikowania, obraźliwe i krzywdzące wyzwiska słowne pod adresem pracownika, lecz wręcz bardzo wyrafinowane metody znęcania się na podłożu psychicznym. 

Mobbing może przejawiać się nawet w bierności i polegać na przykład na uporczywym i długotrwałym ignorowaniu jednego z pracowników. Dlatego trzeba wiedzieć, że aby uznać dane zachowanie za mobbing, musi ono spełniać wszystkie poniższe kryteria jednocześnie:

  • mobbing nie jest działaniem jednorazowym, ale powtarzającym się i długotrwałym,
  • mobbing dotyka bezpośrednio konkretnego pracownika lub pracowników i jest z nim/nimi ściśle związany,
  • działania osoby stosującej mobbing są celowe i dążą do wywołania m.in. takich skutków, jak: wykluczenie z zespołu, zastraszenie, nękanie, obniżenie poczucia własnej wartości, wystąpienie problemów ze zdrowiem psychicznym, zachwianie poczuciem możliwości zawodowych i przydatności, poniżenie lub wyśmianie, budowanie negatywnego obrazu pracownika w oczach innych osób, generowanie konfliktów. 

Mobbing w pracy — przykłady działań mobbingowych

Jednym z najczęściej spotykanych przykładów mobbingu jest jawne i nieustanne wyśmiewanie, obrażanie czy podważanie kompetencji pracownika. Cykliczne i uporczywe poniżanie, podważanie kompetencji czy publiczne obmawianie np. cech wyglądu danej osoby to jawny mobbing. 

Spotykane jest także ostentacyjne i długotrwałe ignorowanie i izolowanie pracownika polegające na dosłownym traktowaniu go jak powietrze, nieodpowiadaniu na jego pytania itp. Niektórzy mobberzy uciekają się również do zastraszania, zasypywania dodatkowymi i nieadekwatnymi zadaniami czy przymuszania do nadgodzin. Wszystko to jednak tylko garstka przykładów mobbingu. 

Mobbing a odpowiedzialność pracodawcy 

W każdym zespole zdarzają się konflikty pomiędzy pracownikami oraz pracownikami i przełożonymi. Nie każde sprzeczki powinno się jednak nazywać mobbingiem. Niemniej bardzo ważne jest, aby nie ignorować powstałych napięć i korzystać z konstruktywnych metod rozwiązywania sporów w pracy, tak aby dbać o dobrostan wszystkich pracowników i zapobiegać możliwości wystąpienia zachowań mobbingowych. 

Każdy pracodawca ma obowiązek nie tylko reagować na zgłaszane przypadki mobbingu, ale także wdrażać działania zapobiegające powstaniu tego okropnego zjawiska. Są bowiem różne czynniki, które niejako sprzyjają rozwinięciu się zachowań mobbingowych. Można tu wymienić na przykład problemy komunikacyjne w organizacji czy atmosferę “wyścigu szczurów” i rzucania sobie wzajemnie kłód pod nogi w danej firmie. 

Mobbing nie dotyczy także jedynie relacji na linii przełożony i podwładny. Mobbingowany pracownik może zajmować różnorzędne stanowisko, co jego oprawca lub nawet stać wyżej w hierarchii organizacyjnej. Istotną informacją jest to, że to pracodawca ponosi odpowiedzialność za wystąpienie mobbingu, nawet jeśli sam go nie stosował, ale robił to jeden z jego pracowników lub ich grupa. 

Bezpośredni oprawca ponosi odpowiedzialność karną lub cywilną w zależności od charakteru swoich działań i tego, czy ofiara mobbingu zdecyduje się wejść na drogę sądową. Mobber powinien spodziewać się także kary nałożonej przez jego pracodawcę. Może to być na przykład zwolnienie dyscyplinarne. To jednak pracodawca jest zobowiązany wypłacić odszkodowanie za doznany mobbing i to on zostanie pozwany. 

Nie przeocz: Bezrobocie dobrowolne – co to takiego?

Jak bronić się przed mobbingiem?

W Kodeksie pracy czytamy, że “Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Nie może być ona mniejsza od kwoty obecnie obowiązującego wynagrodzenia minimalnego. Wszystko zależy jednak od wymiaru negatywnych skutków, jakich doznała osoba mobbingowana. 

Dobór sposobów przeciwdziałania mobbingowi zależy od pracodawcy i może być dostosowany do charakteru funkcjonowania danej firmy. Najczęściej stosuje się m.in. szkolenia przybliżające ten temat i tworzy komisje mające badać przypadki mobbingu. Każdy pracownik, który doznaje mobbingu, ma prawo rozwiązać swoją umowę o pracę, zarówno zachowując okres wypowiedzenia, jak i nie. 

Nie musi także odchodzić z firmy, aby zgłosić przypadek wykorzystywania i złożyć pozew. Jak już zostało zaznaczone, każdy pracodawca ma obowiązek odpowiednio zająć się taką informacją. Bronią poszkodowanego jest wstąpienie na drogę sądową i żądanie stosownego odszkodowania lub zadośćuczynienia poniesionych szkód materialnych czy osobowych. Trzeba jednak udowodnić, że ucierpiało zdrowie mobbingowanego pracownika. 

W grę wchodzą zatem na przykład badania przeprowadzane przez biegłego lekarza psychiatrii. Ofiara sama musi zadbać o udowodnienie tego, że stosowano wobec niej mobbing. Najczęściej zatem jest zdana na łaskę skuteczności (lub nie) procedur antymobbingowych wdrażanych w jej firmie. Konieczne jest zebranie twardych dowodów, takich jak na przykład e-maile z jawnymi groźbami. 

Jeśli w danym przedsiębiorstwie działają związki zawodowe, będą one dobrym sojusznikiem pracownika w walce z mobbingiem. Inną taką instytucją jest też Państwowa Inspekcja Pracy. Istnieją ponadto różne fundacje i organizacje, które pomagają pracownikom dotkniętym mobbingiem. Wsparcia należy szukać aktywnie w każdym możliwym miejscu i formie.

Następny artykuł

Praca sezonowa od A do Z

sob. paź 7 , 2023
Praca sezonowa może być bardzo opłacalną i bogatą w doświadczenia przygodą zawodową. Taką formę zatrudnienia podejmują nie tylko uczniowie i studenci. Dla doświadczonych pracowników najbardziej kusząca wydaje się być praca sezonowa za granicą. Co warto wiedzieć o wszelkich pracach tymczasowych?  Przykłady prac sezonowych i najpopularniejsze branże  Zgodnie ze swoją nazwą, […]
praca sezonowa

Podobne