Wcześniejsza emerytura – w jakich zawodach?

Wcześniejsza emerytura to marzenie wielu pracowników, którzy chcą cieszyć się spokojnym życiem po latach ciężkiej pracy. Choć większość zawodów wymaga osiągnięcia określonego wieku emerytalnego, istnieją profesje, które umożliwiają przejście na emeryturę wcześniej. Często wynika to z charakteru pracy, warunków wykonywania obowiązków lub specyficznych przepisów prawa. Warto poznać te zawody, aby zrozumieć, jakie możliwości istnieją na rynku pracy.

Wcześniejsza emerytura – przepisy

Nowe przepisy dotyczące wieku emerytalnego, które weszły w życie 1 października 2017 roku, ustaliły, że kobiety urodzone po 31 grudnia 1948 roku mogą przejść na emeryturę w wieku 60 lat, a mężczyźni – w wieku 65 lat. Niemniej jednak, w przypadku niektórych grup zawodowych istnieje możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Przewidziano to w formie tzw. emerytury pomostowej, która przysługuje osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub wykonującym prace o szczególnym charakterze, wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy.

Kryteria dotyczące prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zostały szczegółowo określone w rozporządzeniu Rady Ministrów, dotyczącym wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w takich zawodach. Wymienione w załączniku do tego rozporządzenia zawody obejmują te, które wiążą się z wyjątkowym obciążeniem zdrowia pracowników, często w trudnych i niebezpiecznych warunkach. Dzięki temu pracownicy wykonujący te prace mogą ubiegać się o wcześniejsze świadczenia emerytalne, mając na uwadze ich szczególny charakter i potencjalny wpływ na zdrowie.

Praca o szczególnym charakterze a praca w szczególnych warunkach

Rodzaje prac, które uprawniają do wcześniejszej emerytury, zostały określone w Ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Praca o szczególnym charakterze wymaga szczególnej odpowiedzialności oraz doskonałej sprawności psychofizycznej. Z wiekiem, w wyniku naturalnych procesów starzenia, zdolność do wykonywania takich zadań spada, co może zagrażać bezpieczeństwu publicznemu, w tym życiu i zdrowiu innych osób. Przykładami zawodów o takim charakterze są kontrolerzy ruchu lotniczego czy maszynisci pojazdów trakcyjnych.

Z kolei praca w szczególnych warunkach wiąże się z wykonywaniem obowiązków w środowisku, które może stanowić zagrożenie dla zdrowia pracowników. Tego rodzaju prace są obarczone ryzykiem uszkodzenia zdrowia w wyniku długotrwałego narażenia na niekorzystne czynniki, takie jak ekstremalne warunki atmosferyczne, hałas czy szkodliwe substancje. Zawody te obejmują m.in. prace rybaków morskich, górników czy hutników, a ich wykonywanie w takich warunkach zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia trwałych problemów zdrowotnych w późniejszym życiu.

W jakich zawodach przysługuje wcześniejsza emerytura

Niektóre zawody charakteryzują się szczególnymi warunkami pracy, które mają wpływ na zdrowie i kondycję psychiczną pracowników. Ze względu na specyfikę tych profesji, ustawodawca przewidział możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę.

Do takich zawodów należą:

• Górnictwo – w tym prace pod ziemią oraz wiertnicze.
• Energetyka – obejmująca wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej i cieplnej, a także montaż, remont oraz eksploatację urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.
• Hutnictwo i przemysł metalowy – w tym obsługa urządzeń wielkiego pieca, spiekanie rud, produkcja aluminium oraz przeróbka plastyczna metali.
• Przemysł chemiczny – w zakresie wydobycia, produkcji i obróbki siarki, produkcji sody, węglanów, kredy, ługów, wodorotlenków, soli oraz solanki.
• Budownictwo i przemysł materiałów budowlanych – obejmuje roboty wodnokanalizacyjne, budowę rurociągów w głębokich wykopach, budowę oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych, prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, montaż konstrukcji metalowych na wysokości, prace dekarskie oraz produkcję elementów budowlanych z pyłów dymnicowych.
• Leśnictwo, przemysł drzewny i papierniczy – obejmuje prace drwali, destylację drewna i węgla aktywnego oraz politurowanie ręczne.
• Przemysł lekki – w tym obróbka i przędzenie surowców włókienniczych, prace w magazynach skór surowych oraz przetwórstwo odpadów z tworzyw sztucznych, włókienniczych i skórzanych.
• Transport i łączność – prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej oraz na statkach powietrznych.
• Gospodarka komunalna – obejmuje prace w kanałach ściekowych, brukarskie oraz prace kominiarzy.
• Rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy – w tym prace rybaków jeziorowych, pakowanie i rozpakowywanie liści tytoniu, a także ubój zwierząt.
• Przemysł poligraficzny – obejmuje procesy składu z użyciem elektronicznych monitorów ekranowych oraz mielenie i przygotowywanie barwników zawierających ołów i kobalt.
• Służba zdrowia i opieka społeczna – prace w oddziałach intensywnej terapii, psychiatrycznych i odwykowych, bezpośredni kontakt z pacjentami, a także prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych.
• Formowanie szkła – obejmuje topienie szkła i produkcję luster.

Specyfika tych zawodów sprawia, że pracownicy są narażeni na czynniki negatywnie wpływające na zdrowie, co uzasadnia wcześniejsze zakończenie kariery.

Praca w służbach mundurowych – wcześniejsza emerytura za służbę

Służby mundurowe, takie jak policja, straż pożarna, wojsko czy straż graniczna, oferują swoim pracownikom możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Jest to forma rekompensaty za stres, ryzyko oraz specyficzne wymagania związane z pełnioną służbą.

Przykładowe zasady wcześniejszej emerytury w służbach mundurowych:

• Policja i straż pożarna – funkcjonariusze mogą przejść na emeryturę po 25 latach służby, bez względu na wiek.
• Wojsko – żołnierze zawodowi również mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury po 25 latach służby, co wynika z wymagających warunków pracy i gotowości do działań operacyjnych.
• Straż graniczna – podobnie jak w policji, funkcjonariusze mogą zakończyć karierę po 25 latach służby.

Emerytura w tych zawodach jest często wyższa niż w innych sektorach, co wynika z wyższych składek emerytalnych oraz dodatków za pracę w warunkach stresu i ryzyka.

Wcześniejsza emerytura – jak przejść?

Przejście na wcześniejszą emeryturę jest możliwe dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub wykonujących pracę o szczególnym charakterze, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań. Aby ubiegać się o emeryturę pomostową, pracownik musi osiągnąć odpowiedni wiek, który zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Dla większości osób jest to 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. Istnieją jednak wyjątki – przykładowo, tancerki, akrobatki czy kaskaderki mogą przejść na wcześniejszą emeryturę już w wieku 40 lat. Oprócz osiągnięcia wymaganego wieku, konieczne jest również przepracowanie określonego stażu w szczególnych warunkach, który wynosi zazwyczaj co najmniej 15 lat, choć w niektórych przypadkach, jak np. w przypadku ratowników górskich, wystarczy 10 lat. Ważnym warunkiem jest również spełnienie minimalnych okresów składkowych i nieskładkowych – dla kobiet to 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat, przy czym okresy nieskładkowe nie mogą stanowić więcej niż 1/3 całości.

Kiedy spełnimy wszystkie warunki, możemy wystąpić o emeryturę pomostową, składając wniosek do ZUS. Należy do niego dołączyć zaświadczenie od pracodawcy o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także w niektórych przypadkach orzeczenie lekarskie potwierdzające niezdolność do dalszego wykonywania tego typu pracy. Dodatkowo, konieczne będzie dostarczenie dokumentów związanych z ustaleniem kapitału początkowego. Warto zaznaczyć, że wniosek o emeryturę pomostową można złożyć najwcześniej w miesiącu, w którym spełniamy ostatni warunek do jej otrzymania. Ważnym aspektem jest także to, że choć nie trzeba rozwiązywać stosunku pracy, aby nabyć prawo do wcześniejszej emerytury, rezygnacja z pracy jest konieczna, aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł rozpocząć wypłatę świadczenia.