Zwolnienie grupowe – jakie masz prawa i na jakie odprawy możesz liczyć?

W obliczu dynamicznych zmian gospodarczych, zwolnienia grupowe stają się coraz częstszym zjawiskiem na rynku pracy. Dla wielu pracowników to sytuacja stresująca i pełna niepewności. Ważne jest jednak, aby wiedzieć, jakie prawa przysługują w takiej sytuacji oraz na jakie odprawy można liczyć. Świadomość swoich uprawnień pozwala na lepsze przygotowanie się do ewentualnych zmian i skuteczniejsze zarządzanie swoją karierą zawodową.

Czym są zwolnienia grupowe?

Zwolnienia grupowe to proces, w którym pracodawca, z przyczyn niezależnych od pracowników, decyduje się na rozwiązanie stosunków pracy z większą liczbą zatrudnionych w określonym czasie. Taka sytuacja może wynikać z restrukturyzacji firmy, problemów finansowych, zmian organizacyjnych czy technologicznych. Kluczowe jest to, że przyczyny te nie leżą po stronie pracowników, a decyzja o zwolnieniach jest inicjatywą pracodawcy.

Kiedy mamy do czynienia ze zwolnieniami grupowymi?

Aby mówić o zwolnieniach grupowych, muszą zostać spełnione określone warunki:

• Liczba zatrudnionych pracowników: Pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Jeśli firma ma mniej niż 20 osób na etacie, procedury dotyczące zwolnień grupowych nie mają zastosowania.
• Liczba zwalnianych pracowników w ciągu 30 dni:
  • 10 pracowników, gdy firma zatrudnia mniej niż 100 osób.
  • 10% załogi, jeśli zatrudnienie wynosi od 100 do 299 pracowników.
  • 30 pracowników, gdy firma zatrudnia 300 lub więcej osób.

Te progi liczbowe określają, kiedy zwolnienia nabierają charakteru grupowego i podlegają specjalnym regulacjom prawnym.

Procedura zwolnień grupowych

Proces zwolnień grupowych jest ściśle regulowany prawnie, aby chronić interesy pracowników i zapewnić transparentność działań pracodawcy. Oto kroki, które musi podjąć pracodawca planujący takie zwolnienia:

1. Konsultacje ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników: Pracodawca ma obowiązek poinformować na piśmie o planowanych zwolnieniach, podając przyczyny, liczbę i grupy zawodowe objęte redukcją oraz proponowany sposób przeprowadzenia zwolnień. Celem tych konsultacji jest wypracowanie porozumienia dotyczącego m.in. kryteriów doboru pracowników do zwolnienia oraz ewentualnych działań osłonowych.
2. Zawiadomienie powiatowego urzędu pracy: Po zakończeniu konsultacji, pracodawca musi poinformować właściwy urząd pracy o planowanych zwolnieniach, przekazując informacje o przyczynach i skali redukcji zatrudnienia.
3. Przekazanie informacji pracownikom: Osoby objęte zwolnieniami powinny otrzymać pisemne wypowiedzenia umów o pracę lub propozycje rozwiązania umowy za porozumieniem stron. Wypowiedzenia muszą być uzasadnione i zawierać informacje o przysługujących prawach, w tym o odprawach.

Prawa pracowników podczas zwolnień grupowych

W sytuacji zwolnień grupowych pracownicy mają szereg praw chroniących ich interesy. Znajomość tych uprawnień pozwala na świadome i skuteczne działanie w obliczu utraty pracy.

Odprawa pieniężna

Jednym z podstawowych uprawnień jest prawo do odprawy pieniężnej. Jej wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy:

• Krócej niż 2 lata: Przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
• Od 2 do 8 lat: Odprawa wynosi dwumiesięczne wynagrodzenie.
• Powyżej 8 lat: Pracownik otrzymuje trzymiesięczne wynagrodzenie.

Warto jednak pamiętać, że maksymalna wysokość odprawy nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Na przykład, jeśli minimalne wynagrodzenie wynosi 4 300 zł (stan na lipiec 2024 roku), to maksymalna odprawa wyniesie 64 500 zł.

Okres wypowiedzenia

Podczas zwolnień grupowych obowiązują standardowe okresy wypowiedzenia określone w Kodeksie pracy:

• 2 tygodnie: Dla pracowników zatrudnionych krócej niż 6 miesięcy.
• 1 miesiąc: Dla pracowników z co najmniej 6-miesięcznym stażem.
• 3 miesiące: Dla pracowników zatrudnionych co najmniej 3 lata.

Okres wypowiedzenia rozpoczyna się z chwilą wręczenia wypowiedzenia i trwa przez wskazany czas, podczas którego pracownik nadal otrzymuje wynagrodzenie i może korzystać z uprawnień pracowniczych.

Zobacz również:

Prawa sporne między pracownikiem a pracodawcą

Dwa etaty jednocześnie - czy to legalne?

Ochrona przedemerytalna i inne szczególne przypadki

Nie wszyscy pracownicy mogą zostać objęci zwolnieniami grupowymi. Prawo przewiduje szczególną ochronę dla niektórych grup, w tym:

• Pracownicy w okresie przedemerytalnym: Osoby, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, są chronione przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
• Kobiety w ciąży oraz osoby na urlopach macierzyńskim, rodzicielskim czy ojcowskim: Pracodawca nie może rozwiązać z nimi umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych.
• Członkowie zarządu związków zawodowych oraz społeczni inspektorzy pracy: Osoby pełniące te funkcje mają zapewnioną ochronę przed zwolnieniem.
• Pracownicy powołani do odbycia służby wojskowej lub jej odpowiedników.

Obowiązki pracodawcy podczas zwolnień grupowych

Pracodawca planujący zwolnienia grupowe musi przestrzegać określonych procedur. Do jego głównych obowiązków należą:

• Przeprowadzenie konsultacji z zakładowymi organizacjami związkowymi lub, w przypadku ich braku, z przedstawicielami pracowników.
• Przekazanie pisemnej informacji o planowanych zwolnieniach do powiatowego urzędu pracy.
• Przygotowanie i przedstawienie szczegółowego planu zwolnień, uwzględniającego przyczyny, liczbę i grupy zawodowe pracowników objętych redukcją oraz proponowany harmonogram zwolnień.

Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować konsekwencjami prawnymi dla pracodawcy.

Zwolnienia grupowe a ponowne zatrudnienie

Często zdarza się, że po przeprowadzeniu zwolnień grupowych sytuacja firmy ulega poprawie i pojawia się potrzeba zatrudnienia nowych pracowników. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek:

• Poinformować byłych pracowników objętych wcześniejszymi zwolnieniami o możliwości ponownego zatrudnienia, jeśli planuje rekrutację na stanowiska w tej samej grupie zawodowej.
• Uwzględnić pierwszeństwo tych pracowników w procesie rekrutacyjnym, pod warunkiem że zgłoszą chęć powrotu do pracy w ciągu roku od dnia rozwiązania umowy.

Takie działanie nie tylko buduje pozytywny wizerunek pracodawcy, ale także pozwala na skorzystanie z doświadczenia i wiedzy byłych pracowników.

Praktyczne wskazówki dla pracowników objętych zwolnieniami grupowymi

Utrata pracy w wyniku zwolnień grupowych może być trudnym doświadczeniem. Oto kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc w tej sytuacji:

• Dokładnie zapoznaj się z dokumentami – upewnij się, że rozumiesz treść otrzymanych wypowiedzeń i innych dokumentów związanych ze zwolnieniem.
• Sprawdź swoje uprawnienia – zweryfikuj, czy przysługuje Ci odprawa oraz czy okres wypowiedzenia został prawidłowo naliczony.
• Skonsultuj się z prawnikiem lub przedstawicielem związków zawodowych w przypadku wątpliwości co do legalności zwolnienia lub wysokości należnych świadczeń.